Door Jos Smit in De Krant van Tynaarlo

TYNAARLO – Een stuk ongerept grasland strekt zich uit langs het Zeegserloopje, een beek die hier meanderend tussen de dorpen Tynaarlo en Zeegse, uitkomt in de Drentsche Aa. Het is een waar walhalla voor allerlei insecten. Eraan grenst een beboste strook land, waarop veertien grafheuvels liggen. Het gebied is beschermd dankzij Adriaan van Veldhuizen, hoogleraar theologie uit Groningen, die aan het begin van de 20e eeuw zo verknocht raakte aan dit stukje dat hij besloot het te kopen en “te behoeden voor verwording”. Hij noemde het gebied en het huis dat hij erop bouwde ‘Adderhorst’, vandaag de dag woont zijn kleinzoon nog altijd op het landgoed.

Zomer zonlicht wordt gefilterd door de boombladeren, insecten dansen in de lichtschachten. Egbert van Veldhuizen, de kleinzoon, wandelt op zijn gemak over een paadje en wijst ondertussen de verschillende grafheuvels aan. Op de hoogste van de veertien heuvels staat een grote beukenboom. “Door mijn opa geplant.” De heuvels zijn opgetrokken door mensen uit de ‘Klokbekercultuur’, zo’n 2500 tot 2000 jaar voor Christus. In tegenstelling tot veel vergelijkbare heuvels in Drenthe zijn deze nooit afgegraven. “Mijn opa was bevriend met Albert van Giffen, de beroemde archeoloog. Ze vonden allebei dat afgraven een grove methode voor onderzoek is. Ze waren ervan overtuigd dat er uiteindelijk een technologie zou zijn waarmee ze in de heuvels konden kijken, zonder ze te beschadigen. Daar hebben ze inmiddels gelijk in gekregen. Er liggen overigens nergens zo veel grafheuvels bij elkaar als hier”, vertelt hij met gepaste trots.

Deze heuvels zijn nog niet onderzocht, maar vergelijkbare grafmonumenten wel. Egbert heeft daarom een goed idee wat je erin zou vinden. “Als je zou gaan graven dan vind je een lijkschaduw in het zand. Het lichaam zelf is al lang verdwenen. De mensen werden begraven in de foetushouding. Mannen lagen op hun rechterzij en keken naar de zonsopgang, vrouwen lagen andersom.” Van hen is verder eigenlijk niks bekend, het enige dat is overgebleven is het typerende aardewerk, waar de cultuur naar is vernoemd.

Ook voor de Klokbekercultuur werd het gebied al bewoond, blijkt uit de aanwezigheid van hunebedden. Op een steenworp afstand van Adderhorst ligt hunebed D6, ooit waren er nog meer. Aan de overkant van de Hunebedstraat, waar Adderhorst aan ligt, stond ooit een hunebed. Dat werd aan het begin van de 20e eeuw afgebroken. De stenen zijn verscheept, in de bodem zijn nog wel veel schatten gevonden. Er zijn bakkenvol potscherven uit de grond gekomen. Egberts vader ging er zelf ook op onderzoek uit, hij vindt een driehoekig stukje grijze steen. Er is in gekerfd en het is voorzien van een gaatje. Onderzoek wijst uit: het is een amulet of sieraad van de steensoort ‘lydiet’. Annemarie van IJsendoorn, vrouw van Egbert, draagt het nu aan een kettinkje.

Uit dezelfde periode of nog eerder dateren op Adderhorst de ‘holle weg’ en de aansluitende ‘voorde’, een doorwaadbare plaats in de beek. Delen van een prehistorisch wegennet, nu zichtbaar vanaf het fietspad. Van later datum, de vroege middeleeuwen, ligt er een karrenspoor. Dit liep van een groot klooster bij Werden in Duitsland naar Yde en verder naar Groningen. Er is een oorkonde bewaard uit 820, waarin een zekere Theodgrim zijn bezit in Tynaarlo overdraagt aan het klooster. Het is daarmee de oudste bekende bron waarin het dorp wordt genoemd. Dit stukje van de ‘Werdense weg’ waarover de monniken liepen om de pacht te innen bestaat dus nog altijd en is te zien in het landschap van Adderhorst.

Een dergelijk stuk land beheren vereist veel tijd en professionele kennis. Daarin worden Egbert en Annemarie geholpen. Landschapsbeheer Drenthe komt jaarlijks langs om onderhoud plegen. Ook andere instanties verlenen hun expertise, in totaal hebben Egbert en Annemarie met zo’n twintig instanties te maken. Zeer waardevol is ook de hulp van buren, die regelmatig hun handen uit de mouwen steken op het landgoed. “Ik geef mensen die nieuw in de buurt komen wonen graag een rondleiding. Zo ontdekken ze dat ze op waardevolle grond wonen.” Terwijl Egbert uitkijkt over het landschap dat afloopt richting het Zeegserloopje wijst hij naar een bosje van bramen die midden in het veld wortel hebben geschoten. “Dat wordt binnenkort weggehaald door een buurtgenoot met een bosmaaier. Door samen te zorgen voor deze speciale plek kweek je het echte naoberschap.”

Egbert geeft graag rondleidingen over het terrein. Hij legt daarbij graag uit wat zijn grootvader wilde bereiken met de aanschaf van de grond. “Zoals hij zei, het behoeden voor verwording. Dat betekent: de omgeving beschermen voor bederf.” Die overtuiging heeft hij aan zijn nazaten doorgegeven. “Hier wonen doet iets met je. Er ontstaat een gevoel van verbondenheid, zorgplicht.” De rondleidingen geeft hij aan verschillende partijen, waaronder het Hunebedcentrum en het Waterschap. De ervaring is dat beide partijen iets nieuws leren. Lachend: “het blijft inspirerend”.