Tynaarlo Dorp

Op 16 maart j.l. werd de jaarvergadering van de Historische Vereniging Tynaarlo gehouden in Grand Cafe Centraal te Tynaarlo.

Nadat de voorzitter Fenno Scheeringa iedereen welkom had geheten, droeg hij een gedichtje voor over de lente. Hij verklapte, dat hij deze gedichtjes zelf schreef onder pseudoniem. Vaak begint hij dan ook de vergadering met een gedichtje.

Het jaarverslag van de secretaris en het financiële jaarverslag werden goedgekeurd. De kascommissie verleende décharge aan de penningmeester.

De secretaris Willem van der Meij was aftredend, maar is herkozen.

Na de pauze kwam dhr, G.Hovius aan het woord over de Etstoel van Anloo. Er was een klein technisch probleempje, zodat de mooie powerpoint presentatie niet gebruikt kon worden bij deze lezing. Maar dhr. Hovius bleek zo’n  boeiende verteller, dat we de plaatjes niet eens misten.

Dhr. Hovius woont al 17 jaar in Anloo en is nauw betrokken bij de “Ëtstoel van Anloo” een middeleeuws feest  elk jaar  op de derde zaterdag van augustus. Er wordt dan een zitting van de Etstoel nagespeeld in de kerk van Anloo, gebaseerd op een waargebeurde zaak uit de procesdossiers van de Etstoel. Dit wordt elk uur herhaald. Buiten om de kerk heen is er ook van alles te zien: alle inwoners zijn verkleed in Mmiddeleeuwse kleren, kraampjes met spullen en etenswaren alleen uit de middeleeuwen, chirutgijns , marskramers, troubadours en wagenspelen of ander toneelspel.

De Etstoel was vanaf de Middeleeuwen tot aan de Franse tijd (1791) het hoogste techtscollege in de provincie Drenthe. Het bestond uit een Drost en 24 Etten, een soort lekenrechters. Meestal mannen met het meeste land in eigendom. Het dorp Tynaarlo heeft van 1780-1790 een Ette geleverd aan de Etstoel, nl. H.Brouwer. Hij woonde in de boerderij aan de Smeerveenweg 1 , het Ettenhoes.

Dhr Hovius verklapte ons ook nog, dat ondanks geruchten  de Etstoel gewoon nog jaren blijft bestaan. Het zou ook eeuwig zonde zijn om zo,n stukje geschiedenis verloren te laten gaan. Aldus de schrijfster van dit stukje. Dhr. Hovius werd hartelijk bedankt voor zijn prachtige verhaal en kreeg als dank een mand met Drentse streekprodukten.

Dit was de laatste bijeenkomst van dit seizoen. Er staat nog wel een excursie naar het Herinneringscentrum Westerbork op het programma en wel op 22 april. Hier kun je je nog steeds voor opgeven bij de secretaris of bij een van de andere bestuursleden.

Op 2 februari j.l. hield dhr. Rense Schuurmans een boeiende lezing over Dennenoord.
Voor hij het woord nam wenste voorzitter Scheeringa iedereen nog een gelukkig nieuwjaar. I.p.v. kniepertjes, rolletjes en boerenjongens werden de gasten dit jaar getrakteerd op koffie, een consumptie en hapjes. Het was tenslotte al februari.
Na wat huishoudelijke mededelingen begon dhr. Schuurmans met de lezing.
Het Dennenoordterrein in Zuidlaren is ooit in 1895 gebouwd als kliniek voor de Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders.
Het was onontgonnen gebied. Eerst werd de watertoren gebouwd voor de eigen watervoorziening. Men wilde een zelfvoorzienende gemeenschap stichten. Er kwam al snel een kerk en een begraafplaats. Eigen bakkerij, slagerij etc. en zo ontstond er een gesloten gemeenschap.
Vanaf 1925 werden er boerderijen gebouwd en bedreef men akkerbouw. Eigen producten werden verbouwd in de moestuinen en op de akkers.
Men richtte het terrein in als zijnde een landgoed. Met vijvers,lanen, paadjes, bruggetjes, bomen en bloemen. De verwarde geest kwam zo tot rust in een omgeving met veel natuur.
Behalve de patienten woonden ook de medewerkers op het terrein. In de loop van de twintigste eeuw werd Westlaren gebouwd om medewerkers van het terrein te huisvesten. Later ging men ook buiten Zuidlaren wonen, toen veel mensen een auto tot hun beschikking hadden.
Na 1985 komt er meer verbinding met de buitenwereld. Externe voedselvoorziening en initiatieven uit het dorp. De psychiatrische patienten vallen tegenwoordig onder de organisatie Lentis.
Na de pauze werden er 5 filmpjes vertoond van een bepaalde periode. Zo kreeg je een goed tijdsbeeld.
1895 – 1925: Rust zou goed zijn. Bed en badverpleging om tot rust te komen.
Sommigen zaten dagen in bad.
1925 – 1965: Arbeid is beter, dacht men nu. De patienten moesten worden geactiveerd en allemaal werken naar eigen kunnen. Mannen en vrouwen werden strikt gescheiden.
Jaren 50: Er kwamen medicijnen. Praten met psychologen.
1965 – 1995: De patienten mogen meepraten, praatgroepen, meer vrijheid.
Vanaf 1995: Zo lang mogelijk in je eigen omgeving blijven. Veel minder psychiatrische patienten. Ook andere woonvormen en initiatieven nu op het terrein.
Kortom; Het is met vroeger vergeleken “een wereld van verschil”.
Maar het blijft een prachtig terrein met prachtige gebouwen en rustgevende natuur. Dhr. Schuurmans hoopt dan ook, dat het voor altijd behouden blijft.
Niet zo gek. Hij is psychiatrisch verpleegkundige, historicus en auteur van verscheidene boeken over het terrein Dennenoord.
Dhr. Schuurmans werd bedankt met een attentie voor deze boeiende lezing.
Daarna werden onze voorzitter en secretaris nogmaals tot erelid benoemd. Nu met de echte oorkondes.
In de pauze kon men zich vast opgeven voor de excursie naar het Herinneringscentrum in Westerbork 22 april a.s. Dit kan nog tot 10 april bij de secretaris.

De Geschiedenis leert ons, dat wij niets willen leren van de geschiedenis.

De lezing , bij de Historische Vereniging Tynaarlo, over het Rampjaar 17672, die was uitgesteld vanwege het opvlammen van de corona pandemie, werd op 24 november jl. alsnog gehouden in Grand Café Centraal te Tynaarlo.
Willem van der Meij, schrijver van o.a. het boek “Tynaarlo, Drents Dorp Door De Eeuwen Heen”, had een uitgebreide power point presentatie voorbereid met veel foto’s, kaarten e.d.
Daaruit blijkt duidelijk dat Nederland, van ca. 1630 – 1670, wat economie en cultuur betreft een Gouden Eeuw doormaakt. Daarna zijn er door de beperkingen in de handel met Engeland en Frankrijk ( Navigation act en mercantilisme van Colbert) enkele minder lucratieve eeuwen geweest.
Daarnaast wordt duidelijk dat de landsverdediging ter zee redelijk op peil is, maar wat het landleger betreft als absoluut onvoldoende moest worden gekwalificeerd.
De Fransen en Engelsen verklaren in april 1672 de oorlog aan de Zeven Provinciën.
De Nederlandse vloot vecht op 7 juni 1672 met redelijk succes in SoleBay tegen de Engels-Franse vloot en voorkomt daarmee een invasie. De Franse legers veroveren in enkele weken meer dan de helft van het land, maar zien geen kans de Oude Hollandse Waterlinie te slechten.
De Munsteranen, die door de Fransen met subsidies zijn omgekocht, verwerven een groot deel van Overijssel en Drenthe, waarbij de vesting Coevorden en de Ommerschans. Maar de bisschop vam Munster, Bernhard von Galen, ziet geen kans om Groningen in te nemen. Deze Bernhard is ook wel bekend als Bommen Berend. Hij komt niet verder dan de zuidkant van de stad en gooit erg veel bommen. Dit duurt 5 weken en de soldaten, die geen eten, drinken en soldij krijgen, gaan de dichtbijzijnde dorpen plunderen. Ongetwijfeld is ons dorp Tynaarlo daar ook de dupe van geworden.
Deze Bernhard von Galen kan, door de inundaties, de stad niet laten omsingelen en uit eigen gebied onvoldoende voorraden laten komen, omdat hij Bourtange niet kan veroveren, om een korte route naar zijn bisdom te regelen.
Het bestuur van Nederland, staatsgezind en Anti-Oranje, krijgt van de bevolking de schuld van de slechte voorbereiding en uitvoering van deze oorlog, wat leidt tot een opstand en de moord op raadspensionaris Johan de Witt en zijn broer Cornelis.
Tijdens het betoog wordt af en toe een vergelijking met de huidige tijd genoemd en daarnaast is er aandacht voor de logistieke problemen van een leger in de 17e eeuw, als zonder een uitgebreid wegennet legers van 30.000 tot 60.000 man van eten en drinken moeten worden voorzien.
De slotconclusie is dat er veel overeenkomst is tussen de logistieke problemen van toen en van de huidige tijd en dat de Duitse filosoof Hegel gelijk heeft gehad, toen hij stelde: De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit, dat de mensen niets van haar willen leren.
De avond was zeer geslaagd en interessant. Willem werd bedankt met een boekenbon en een bloemetje.

3 maal is scheepsrecht! Eindelijk kon de lezing van Henk Nijkeuter en Abel Darwinkel toch doorgaan na uitstel door corona.
De voorzitter kon op 10 november j.l. onze leden weer verwelkomen in een knus zaaltje van het mooi verbouwde Cafe Centraal in Tynaarlo.
Na wat mededelingen en het stilstaan bij een net overleden lid was de beurt aan de heren Nijkeuter en Darwinkel.
Abel Darwinkel begon met een gedicht “Trekwaark” van Peter van der Velde. Trekwaark zijn harde suikersnoepjes met letters erop. Daar maakte de dichter vroeger als jongetje woorden mee.
Hierna begon Henk Nijkeuter met het vertellen van de ontwikkeling van het Sinterklaasfeest.
De christelijke ontstaansgeschiedenis gaat uit van de bisschop van Myra. Er zijn allerlei legenden over hem ( zoals de “De beuze jaeger”en ”Sunterklaos en de dree wichter). Hieruit zijn allerlei gebruiken voortgekomen, die we nog kennen.
De Germaanse verklaringstheorie over Sinterklaas is die van oppergod Wodan, die met zijn zesbenige paard Schleipnir door de lucht vloog met zijn 2 raven. Ook hieruit zijn gebruiken van nu te verklaren.
Er is nu een zwarte Pietendiscussie, maar ook Sint is wel afgebeeld als een donkere man. En ook zijn paard was niet altijd wit maar bruin. Zo zie je maar: tradities zijn aan verandering onderhevig en dat is maar goed ook.
En ook de rolverdeling is tegenwoordig heel anders. Sinterklaas en zijn Pieten zijn meer gelijk en grote kindervrienden. Niet meer de boemannen, die ze ooit waren.
Na dit onderhoudende praatje over Sint ging Abel door met een Sinterklaasquiz in de vorm van petje op petje af. Had iedereen goed opgelet?
Na de pauze ging Henk verder over o.a. de chocoladeletters gevulde muizen, borstplaat,taaitaai en pepernoten. Vroeger gaf men wel een taaitaaipop aan ongetrouwde dames bijv.
Tenslotte kwamen we er achter, dat de Kerstman eigenlijk van Sinterklaas afstamt. Het is een combinatie met Rupert, een voorloper van de Kerstman in Duitsland. Veel mensen uit Nederland en Duitsland emigreerden naar Amerika en daar ontstond Santeclaus, de Amerikaanse K erstman.
Aan de reclames van Cocacola heeft de Kerstman zijn huidige gedaante te danken.
Tenslotte ging Abel door met de midwinterquiz.
De avond was onderhoudend en leuk opgezet door de afwisseling van de lezing en de quiz. De beide heren werden bedankt met een Drentse turf en een chocoladeletter van hun eigen naam. ( Daarmee geef je iemand nl. de macht over zichzelf).
Het was een prima aftrap van het seizoen en op 24 november a.s. hebben we onze volgende lezing over het Rampjaar 1672, met het bekende stafrijm “Radeloos,Redeloos en Reddeloos”. De moeite waard!

Lezing over Paasgebruiken door dhr. Fré Schreiber bij de “Historische Vereniging Tinaarlo”.

Afgelopen donderdag 19 maart  heeft dhr. Fré Schreiber uit Middelstum een lezing gehouden over Paasgebruiken in café Centraal in Tynaarlo. Hij deed het in het Grunnings, want hij is schrijver en voorvechter van de Groninger taal. Het was tenslotte ook nog Meertmaond  Dialectmaond. En wij Drenten verstaan de Groningse taal ook wel.

Dhr. Schreiber kon erg enthousiast, humorvol  en beeldend vertellen over Paoske (Pasen).De zaal was geboeid van de eerste tot de laatste zin. Jammer, dat de opkomst een beetje tegenviel. Het was zeker de moeite waard.

Paasgebruiken zijn ontstaan uit verschillende opvattingen over Pasen. Het Christendom koppelt het aan de wederopstanding van Christus, de Germaanse tijd geeft weer een andere betekenis aan de symboliek van Pasen zoals nieuw leven en de winter is voorbij.

Pasen is van oudsher een gezellig familiefeest. Eieren en brood eten. De traditie van heel veel eieren eten verdwijnt langzamerhand. En speciaal brood eten we ook veel vaker dan alleen met feestdagen.

Op je paasbest gekleed zijn: met Pasen kreeg je nieuwe kleren en moesten de kniekousen aan.(weer of geen weer). Dan kreeg je ook de eerste ijsco. Een hoogtepunt in een kinderleven toen.

Paasvuur: de jongens maakten hun handen zwart met een afgebrande stok en veegden de meisjes om hun gezicht. Soms was dit de manier om verkering te vragen.

Vroeger was in Groningen de traditie om met Palmpasen met fruit en lekkers naar de zieken te gaan. Dit hing dan aan een stok.

Op paasmaandag was en is er de traditie van het neuties schieten. Vroeger ging het vaak om geld, maar dat was verboden. De veldwachter hield dit in de gaten en veel kinderen moesten op wacht staan om te waarschuwen, wanneer de veldwachter in aantocht was. De boeren hadden het papiergeld onder in hun klompen.

Verder heeft hij nog anekdotes verteld over o.a. askepoester, de paoskerels in Ootmarsum, eieren slingeren in een leren lap, de paosos, lutje paoske en piemeltje paoske.

Kortom, een geweldig boeiende avond, die met veel humor werd gebracht.